Οι μεγάλοι του ρεμπέτικου "Ρόζα Εσκενάζυ"

Το καναρίνι με τη γλυκύτατη λαλιά, έτσι έλεγαν τη Ρόζα οι θαυμαστές της.

Η φωτογραφία είναι από τη Σμύρνη το 1930 στη Λύρα ο Κ. Λάμπρος και στο ούτι ο Αγάπιος Τομπούλης, στη μέση φυσικά η Ρόζα!

Γεννήθηκε γύρω στο 1895, δε ξέρουμε πότε ακριβώς, γιατί έκρυβε την ηλικία της, έλεγε πως γεννήθικε το 1910. ο πατέρας της, Αβραάμ Σκιναζί, ήταν παλιατζής. Το πραγματικό της όνομα ήταν Σάρα Σκενάζι.

Παιδί μιας φτωχής εβραϊκής σεφαραδίτικης οικογένειας της Κωνσταντινούπολης. Τη μητέρα της την έλεγαν Φλώρα, είχε δύο αδελφούς το Νισίμ, που ήταν ο μεγαλύτερος, και τον Σάμη.
Στις αρχές του 20ου αιώνα, η οικογένεια Σκιναζί μετακόμισε στη Θεσσαλονίκη, η οποία τότε βρισκόταν ακόμη υπό Οθωμανική κυριαρχία και γνώριζε ραγδαία οικονομική ανάπτυξη.

Η Σάρα βοηθούσε καθημερινά δύο γειτόνισσες της που ήταν χορεύτριες, να κουβαλούν τα ρούχα της δουλειάς τους στο θέατρο, ελπίζοντας ότι μια μέρα θα εμφανιζόταν μαζί τους στη σκηνή. Το 1913 ερωτεύτηκε και κλέφτηκε με τον Γιάννη Ζαρντινίδη, έναν πλούσιο άνδρα που προερχόταν από μια από τις πιο εύπορες οικογένειες της Καππαδοκίας. Τότε η Σάρα άλλαξε το όνομά της σε Ρόζα, το όνομα με το οποίο έγινε γνωστή στη διάρκεια της καριέρας της.

Ο Ζαρντινίδης πέθανε αφήνοντας τη Ρόζα με ένα μικρό παιδί, τον Παράσχο. Παρέδωσε το παιδί στο οικοτροφείο του Αγίου Ταξιάρχη στην Ξάνθη. Η οικογένεια του πατέρα συμφώνησε να τον στηρίξει και ο Παράσχος Ζαρντινίδης έγινε αργότερα ανώτερος αξιωματικός στην Ελληνική Αεροπορία. Επανασυνδέθηκε με τη μητέρα του αρκετά χρόνια αργότερα, αφότου τη βρήκε στην Αθήνα το 1935.

Η Ρόζα Εσκενάζυ μετακόμισε στην Αθήνα και άρχισε να ασχολείται με τη μουσική. Σύντομα συνδέθηκε με δύο αρμένισες καλλιτέχνιδες του καμπαρέ, τη Σεραμούς και τη Ζαμπέλα, που ξεχώρισαν τη Ρόζα Εσκενάζυ επειδή μιλούσε τουρκικά και είχε ταλέντο στο τραγούδι. Τότε την ανακάλυψε για πρώτη φορά ο Παναγιώτης Τούντας στα τέλη του 1920.




Οι πρώτες ηχογραφήσεις που έκανε η Ρόζα Εσκενάζυ ήταν το "Μαντίλι Καλαματιανό" και το "Κόφτηνε Ελένη την Ελιά". Έως τα μέσα της δεκαετίας του 1930, η Ρόζα είχε ηχογραφήσει σχεδόν 300 τραγούδια. Η καριέρα της δεν άργησε να απλωθεί πέρα από τα σύνορα της Ελλάδας, στην ελληνική διασπορά. Μαζί με τον Αγάπιο Τομπούλη που έπαιζε ούτι, ταξίδεψε στην Αίγυπτο, την Αλβανία και τη Σερβία, μέρη στα οποία την υποδέχθηκαν με ιδιαίτερη θέρμη όχι μόνο οι τοπικές ελληνικές κοινότητες, αλλά και οι τουρκικές.

Είχε τόσο μεγάλη επιτυχία που ήταν η μοναδική τραγουδίστρια που είχε συνάψει συμφωνία για ποσοστά με μια δισκογραφική εταιρεία.

Τότε το καιρό του Μεταξά το ρεμπέτικο μπήκε στο περιθώριο, απαγορεύτηκε με νόμο και ο μπαγλαμάς και το μπουζούκι έγιναν παράνομα!

Στη κατοχή παρά το ότι ήταν Εβραία, κατάφερε να βγάλει ένα πλαστό πιστοποιητικό γεννήσεως. Ωστόσο εκείνο που διασφάλισε την προστασία της ήταν η σχέση της με έναν Γερμανό αξιωματικό. Η Ρόζα όμως δεν ήταν συνεργάτιδα των Γερμανών. Αντιθέτως, χρησιμοποίησε την προνομιούχο θέση της για να στηρίξει την ελληνική Αντίσταση, κρύβοντας αντιστασιακούς μαχητές, ακόμη και Άγγλους απεσταλμένους αντιστασιακούς, μέσα στο σπίτι της. Κατάφερε επίσης να γλυτώσει αρκετούς Εβραίους στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Ανάμεσα σ’ εκείνους που έσωσε η Ρόζα από τη μεταφορά τους στο Άουσβιτς ήταν και η δική της οικογένεια. Το 1943 όμως η κάλυψή της κατέρρευσε και την συνέλαβαν.



Το 1955 ο Αλβανός ιμπρεσσάριος Ayden Leskoviku από την Balkan Records Company την προσκάλεσε να εμφανιστεί και να ηχογραφήσει στην Κωνσταντινούπολη, την πόλη όπου είχε γεννηθεί. Τελικά η Ρόζα ηχογράφησε γύρω στα 40 τραγούδια και έλαβε περίπου 5.000 δολάρια για τις ηχογραφήσεις αυτές. Αν κι επρόκειτο για μια σχετικά χαμηλή αμοιβή, η Ρόζα έλεγε αργότερα ότι η αμοιβή της για τις εμφανίσεις αυτές, μαζί με τα φιλοδωρήματα, ήταν δέκα φορες υψηλότερη από το ποσό αυτό.

Μετά ήρθε η παρακμή του ρεμπέτικου και της ίδιας.


Εκπομπή της Γερμανικής τηλεόρασης (σπάνιο)




Έπειτα από ένα μακρύ διάστημα μακρυά από το προσκήνιο, η Ρόζα, που ήταν πια στα εβδομήντα της, έγινε σταρ και πάλι. Αυτό που έκανε τη διαφορά κατά τη δεκαετία του 1970 ήταν η μεγάλη διάδοση της τηλεόρασης. Η Ρόζα προσαρμόστηκε γρήγορα και εμφανίστηκε σε μια σειρά από εκπομπές. Το 1973 εμφανίστηκε σ’ ένα ντοκιμαντέρ, «Το Μπουζούκι» (σε σκηνοθεσία του του Βασίλη Μάρου) και το 1976 σε μια τηλεοπτική εκπομπή αφιερωμένη στη Χάρις Αλεξίου.

Η Ρόζα Εσκενάζυ πέρασε ήρεμα τα τελευταία χρόνια της ζωής της στο σπίτι της στην Κηπούπολη, μαζί με τον Χρήστο Φιλιππακόπουλο. Παρόλο που είχε γεννηθεί Εβραία, άλλαξε το θρήσκευμά της σε ορθόδοξη χριστιανή το 1976, και ξαναβαπτίστηκε ως Ροζαλία Εσκενάζυ. Άφησε τη τελευταία της πνοή το Δεκέμβριο το 1980, την έθαψαν σε έναν πρόχειρο τάφο στο χωριό Στόμιο της Κορινθίας.





Wikipedia